ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 3، خرداد 99 ، شماره پی در پی 49

بررسی سبک شناسی غزلیات مدهوش گلپایگانی

صفحه (141 - 157)
نوشین منصورپور ، مهرداد چترایی (نویسنده مسئول)، عطامحمد رادمنش
تاریخ دریافت مقاله : 10 اسفند 1397
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : 23 خرداد 1398

چکیده

زمینه و هدف: مدهوش گلپایگانی یکی از شاعران گمنام قرن دوازدهم است که دارا ی آثار متعددی در نظم و نثر است. از جمله آثار ارزشمند او دیوان اشعاریست که شامل: غزلیات ،قصاید، قطعات و رباعیات اوست. در این مقاله به بررسی سبکی و محتوایی غزلیات او از جنبه های فکری، زبانی و ادبی پرداخته شده است. هدف از این بررسی دستیابی به میزان توانایی شاعر به عنوان یکی از غزلسرایان دورۀ بازگشت ادبی بوده است.

روش مطالعه: این پژوهش به شیوۀ کتابخانه ای انجام شده، و از نسخۀ خطی معتبری به خط شاعر استفاده شده است.

یافته ها: مدهوش گلپایگانی در سرایش غزل توانمندی خود را به اثبات رسانده، و تسلط او بر صناعات ادبی و ظرافتهای شعری و هنری آشکار است. انتخاب وزن در اشعار او متناسب با موضوع است.ردیفهای فعلی که گاه پرسشی نیز هستند به غنای شعر او افزوده است. سلیس و روان بودن ابیات، سهولت در انتقال مفاهیم و بهره گیری از قوافی مناسب از شاخصه های شعر اوست. بحر رمل، هزج، و مضارع بیشترین بسامد را ذز غزلیاتش دارند. از جنبۀ ادبی، غزل او بیشتر بر تشبیه استوار است و از استعاره و تلمیح و اغراق نیز به حد قابل توجهی بهره گرفته است. از لحاظ فکری نیز درون مایۀ اصلی غزل او عشق است و معشوق او زمینی است. از این جنبه حرف تازه ای ندارد و عموماَ مضامین گذشتگان را تکرار کرده است. در غزلیات او به تعبیرات اخلاقی، فلسفی، عرفانی، نیز اشاراتی شده است و توجه به اندیشۀ خیامی نیز در محتوای غزل او دیده می‌شود.

نتیجه گیری: مدهوش گلپایگانی غزلسرایی توانمند بوده است. او همچون دیگر شعرای همعصرش به تقلید از متقدّمان پرداخته، و در انتخاب مضامین و قافیه و ردیف به شعر آنها نظر داشته است. و به خوبی مختصات شعری غزلسرایان پیشین را شناخته و توانسته است ویژگیهای ادبی، زبانی و فکری آنان را در غزل خود منعکس نماید.